Starałam się zawrzeć możliwie jak najwięcej informacji, a przy tym nie wydłużyć zbytnio wpisu. Sporo można byłoby jeszcze napisać w tym temacie, ale myślę, że to zupełnie wystarczy, aby mieć ogólny ogląd. Właściwa treść jest poprzedzona, krótkim info o gruczołach łojowych. Można pominąć, jednak jest kilka  cennych informacji, które pozwolą lepiej zrozumieć resztę 🙂

SĄ WSZĘDZIE

 Gruczoły łojowe są wytworem naskórka, osadzone są głęboko w skórze właściwej i należą do grupy gruczołów holokrynowych. Jest to grupa gruczołów, które mają specyficzny mechanizm przekształcania się. Komórkami gruczołów łojowych są sebocyty, które w swojej dojrzałej formie ulegają rozpadowi tworząc wydzielinę -łój skórny pospolicie zwany sebum.  Przez przewód wydzielniczy,  łój wyprowadzany jest na powierzchnię. Gruczoły znajdują się praktycznie na całej powierzchni ciała, występują z różnym 'natężeniem’.

Największe nagromadzenie gruczołów łojowych jest na środkowej części twarzy (czoło, nos, broda). Miejscem w którym równie intensywnie wydzielane jest sebum są ramiona, klatka piersiowa, plecy i skóra głowy- co określane jest czasami jako rynna łojotokowa. Na powiekach i pod oczami ich liczba jest niewielka, a na wewnętrznej stronie dłoni  i stopach w ogóle nie występują. 

AlE…JEDEN TYP NIE WYSTARCZY

Jak wspomniałam wcześniej gruczoły łojowe są rozsiane na całym ciele, różnią się budową i bywają nie do końca widoczne i rozpoznawalne dla nas. Przykładem tego są gruczoły  niezwiązane z mieszkiem włosowym , które mają bezpośrednie ujście na powierzchnię skóry np. na wargach, powiekach i strefach intymnych. Tak jest, w strefach intymnych zdarzają się krostki i stany zapalne wyglądające tak samo jak na skórze twarzy i jest to rzecz zupełnie normalna. Nas jednak interesują te o budowie mieszkowo-włosowej, których są trzy rodzaje.  

Chodzi dokładnie o łojowy mieszek włosowy (Nr 3 na obrazku), który ma  cieniutki niewidoczny na powierzchni włos , duży gruczoł łojowy i grubszy przewód wydzielniczy, którego ujście widzimy jako „rozszerzone pory”. Ten typ dostrzeżemy w strefie T twarzy, a także plecach i klatce piersiowej. To właśnie on  jest najbardziej „dokuczliwy” i odpowiada za powstawanie zmian trądzikowych.

DO SEDNA!

SKĄD TO NADMIERNE PRZETŁUSZCZANIE SKÓRY?

Podstawą są hormony

Dominujący wpływ w regulowaniu pracy gruczołów łojowych mają hormony i mamy tu do czynienia z całym ich 'wachlarzem’. Będą to przede wszystkim hormony płciowe -androgeny (męskie) i estrogeny (żeńskie). Obok nich w różnym stopniu wpływ wywierają  : hormon wzrostu, insulina, kortyzol, progesteron, prolaktyna, hormony tarczycy. Wpływ hormonów polega na hamowaniu, albo pobudzaniu komórek do pewnych zachowań.

Stężenie hormonów nie jest stałe co jest rzeczą zupełnie naturalną, ponieważ wpływ na nie ma wiele rzeczy, zaczynając od pory dnia a kończąc na diecie. Problem zaczyna się gdy jedne hormony w sposób stały dominują nad drugimi, innymi słowy dojdzie do zaburzenia równowagi między nimi.

Testosteron działa  pobudzająco na komórki gruczołów łojowych, stymuluje je do podziałów i uwalniania kwasów tłuszczowych. Nie oznacza to jednak, że ogólny poziom testosteronu decyduje o wzmożonym wydzielaniu sebum. W takim przypadku z oczywistych względów problem dotyczyłby jedynie mężczyzn, a tak w istocie nie jest.  Męskie hormony są wydzielane w niewielkiej ilości również u kobiet.

Kluczem jest tutaj stężenie i przekształcanie się testosteronu do jego aktywnej formy- DHA i  żeby mogło się to odbyć niezbędny jest konkretny enzym obecny w skórze. Chodzi o enzym 5-α-reduktazy, który jest obecny w gruczołach łojowych i potowych i jego wysokie stężenie wzmaga produkowanie sebum. Najaktywniejszym obszarem działania tego enzymu jest skóra twarzy i skóra głowy, dlatego tutaj pojawiają się problemy z przetłuszczaniem.

Stymulująco działa też hormon wzrostu i wysokie dawki insuliny przyczyniając się do szybszego wzrostu, przekształcania i namnażania komórek gruczołów łojowych (sebocytów). Tak 'podkręcone’ tempo skutkuje właśnie zwiększoną produkcją sebum.

Hamujące działanie wykazują z kolei żeńskie hormony estrogen i progesteron co wykorzystywane jest czasami w terapiach leczenia trądziku u kobiet.  Estrogeny wpływają na skład sebum, obniżają lepkość łoju i zmniejszają uwalnianie kwasów tłuszczowych w komórkach. Progesteron z kolei obniża aktywność wspomnianego wcześniej enzymu 5-α-reduktazy i tym samym prowadzi do zahamowania łojotoku i  powstawania zaskórników. Niestety, ale brak równowagi między tymi  dwoma hormonami będzie miał odwrotny skutek. 

Wiek i płeć

Sebum towarzyszy nam od chwili narodzin, ponieważ jest składnikiem mazi płodowej, dlatego często u noworodków występują wypryski. Zmienia się w czasie jego kompozycja tłuszczowa jak i intensywność wydzielania. Po urodzeniu do 6 miesiąca życia gruczoły są bardzo aktywne, potem nie funkcjonują, aż do okresu dojrzewania.

Któż z nas nie miał problemów z niedoskonałościami w młodości? Jedynie nieliczni…

Hormon wzrostu, a także żeńskie i męskie hormony pracują bardzo aktywnie, aby rozwinąć naszą pełną dojrzałość. Nie omija to naszych gruczołów łojowych, które działają wtedy na zwiększonych obrotach.  Mężczyźni częściej mają skórę tłustą, a naturalne predyspozycje do wydzielania większej ilości testosteronu sprawiają, że ciężej przechodzą trądzik i problemy łojotokowe.

Od 45- 50  r.ż następuje spowolnienie i  stały spadek aktywności gruczołów łojowych, aż do całkowitego zaniku. Dotkliwe bywa to  zwłaszcza dla nas kobiet, ponieważ brak stymulacji hormonalnej powoduje przesuszenie i utratę jędrności skóry. Kobiety na ogół wydzielają też mniej sebum niż mężczyźni. W czasie ciąży i drugiej połowie cyklu następuje wzrost prolaktyny. który działa stymulująco i  co za tym idzie  część z nas może skarżyć się na pojawiające się niedoskonałości.

Pory roku, wilgotność, temperatura

Skóra bez problemów łojotokowych wydziela ok 20g sebum dziennie. Gdy temperatura otoczenia wzrasta o 1°C wydzielanie łoju zwiększa się o 10% i najaktywniejsza jest strefa T i rynna łojotokowa (klatka piersiowa i plecy).  W lato wysoka temperatura sprzyja też upłynnieniu łoju, zwiększeniu jego lepkości w efekcie  skóra błyszczy się bardziej niż zwykle. Oczywiście kremy z filtrem, które zwykle mają ciężką kremową konsystencję również sprzyjają świeceniu się skóry. Wiele osób też obserwuje u siebie  złagodzenie zmian trądzikowych w okresie letnim , za sprawą zwiększonej ekspozycji  na promienie słoneczne. Wraz z nadejściem jesieni, aż do wiosny ilość wydzielanego sebum utrzymuje się na stałym poziomie. 

Predyspozycje genetyczne

Stoi za tym szereg skomplikowanych procesów, które dla zwykłego śmiertelnika nie są osiągalne rozumiem 😉 Z pewnym wrodzonym programem działania przychodzimy na świat, kwestia jest bezsporna i możemy to określić mianem dziedziczności/genetyki. W ten sposób wracamy znów do punktu wyjścia czyli działania hormonów, ponieważ właśnie one są regulowane genetycznie. Nasza wrażliwość na sygnały hormonalne i 'ich polecenia’ została nam podarowana przez mamę, tatę i… resztę przodków.

Wpływać możemy na nie jedynie inną chemią, która będzie w stanie 'prostować’ pewne mechanizmy. Badania nad szlakami metabolicznymi i procesami uwarunkowanymi genetycznie ciągle trwają. Występują opinie, że może być to wpływ czynnika wzrostu, podobnego do insuliny IGF-1.  Regulować ma on liczne geny związane z  biosyntezą tłuszczów, metabolizmem lipidów,  a także wzrostem komórek, które będą odpowiadać za wydzielanie łoju.

Odkryto też białko, które kontroluje populacje  sebocytów „dyktując” ile komórek ma być w gruczole, jakie będzie tempo rozwoju i ilość wydzielanego sebum.

Stres i nadpobudliwość nerwowa

Kortyzol i adrenalina nazywane są hormonami stresu nie bez powodu, wydzielają są gwałtownie w czasie zagrożenia i silnego napięcia emocjonalnego. Receptory tych hormonów, a  także hormonów tarczycy znajdują się w gruczołach łojowych. Jakby tego było mało, znajdują się tam  też receptory tzw. substancji P, która ma ścisły związek z układem nerwowym i wszystkimi sytuacjami, które są w stanie nadszarpnąć nasze cenne nerwy. Jest to hormon peptydowy, który wydzielany jest w odpowiedzi na stres.

Zalana rumieniem buzia  jest sprawką właśnie substancji P., która silnie rozszerza naczynia krwionośne i zwiększa ich przepuszczalność. Wywołany zostaje efekt domina, ponieważ  substancja P. nasila działanie czynników zapalnych  w skórze i działa pobudzająco na wydzielanie łoju.  Szczególnie wrażliwe mogą być  osoby z trądzikiem różowatym, łojotokowym zapaleniem skóry i trądzikiem pospolitym. Stale utrzymujący się stres będzie widoczny na twarzy, wiele osób skarży się wtedy na pogorszenie stanu swojej skóry.

Dieta i składniki odżywcze

Wszyscy wiemy, że zbilansowana i różnorodna dieta zapewnia właściwe funkcjonowanie całego organizmu. Dieta i suplementacja mają pośredni wpływ na produkcję łoju, ale nie można wykluczyć tak podstawowego i codziennego czynnika jakim jest jedzenie.  

   Na dobry stan skory szczególny wpływ mają witaminy z grupy B, które wywierają wręcz leczniczy wpływ na schorzenia dermatologiczne. Wspaniale wpływają również na przydatki skóry tj. włosy i paznokcie stymulując ich wzrost i wzmacniając odporność na uszkodzenia. Szczególne znaczenie mają wit. B2, B6, PP i B5, które wpływają uzupełniająco na siebie. Regulują pracę gruczołów łojowych, ograniczając łojotok skóry twarzy i głowy, wyrównują koloryt skóry, regenerują naskórek, poprawiają elastyczność i jędrność skóry. 

Niedobór nienasyconych kwasów  tłuszczowych może powodować zmniejszoną płynność sebum, co wiąże się z zamknięciem ujść gruczołów łojowych, zaburzeniami procesu rogowacenia naskórka i powstaniem zaskórników. Kwasy tłuszczowe mają pozytywny wpływ na stan skóry zmniejszając stan zapalny i alergiczny , a także zmniejszania ostrości przebiegu procesów zapalnych i bakteryjnych.

Fermentowane produkty mleczne zawierają laktoferynę i  bakterie Lactobacillus, które zmniejszają stan zapalny, redukują produkcję łoju i zwiększają odporność organizmu. Z kolei produkty mleczne pasteryzowane lub odtłuszczone paradoksalnie mogą nasilać miany trądzikowe. Dzieje się tak za sprawą obecnych hormonów i substancji biologicznie czynnych naturalnie występujących w mleku. Mleko charakteryzuje się także wysokim wskaźnikiem IG (indeksu glikemicznego), który podnosi we krwi poziom insuliny oraz IGF-1.

Zbyt mała ilość witaminy A oraz jej prowitamin w organizmie powoduje suchość, rogowacenie i łuszczenie się skóry. Retinol jest niezbędny w procesie wzrostu, regeneracji i podziałów komórkowych naskórka. Ogranicza rogowacenie mieszków włosowych, reguluje wydzielanie sebum przez hamowanie enzymów odpowiedzialnych za rozkład tłuszczów oraz normalizują nadmierny wzrost i rozmnażanie się sebocytów.

Kosmetyki i pielęgnacja 

Skóra, która będzie oczyszczana częściej niż to konieczne w ramach samoobrony będzie produkowała więcej sebum. Oczywiście skórę należy oczyszczać, ale nie możemy się pozbyć z niej wszystkich substancji lipidowych. Pozbawiona płaszcza ochronnego skóra zamiast kwaśnego odczynu, ma odczyn zasadowy. Takie warunki są doskonałe do rozwoju drobnoustrojów, skóra jest też uwrażliwiona na temperaturę i inne czynniki drażniące. Należy zrezygnować z silnie odtłuszczających detergentów i mydeł na rzecz łagodnych środków myjących, aby nie doprowadzić do błędnego koła.

Podobnie rzecz się będzie miała, gdy zbyt władczo będziemy chcieli kontrolować błyszczenie skóry używając nadmiernie kremów czy pudrów matujących lub absorbujących sebum. 

 Również niektóre kosmetyki mogą w swoim składzie zawierać substancje drażniące lub komedogenne (blokujące pory). Zalegające i ciężkie konsystencje kremowe również mogą przyczynić się do pogorszenia stanu skóry, przez blokowanie ujść gruczołów łojowych. Jeżeli trwa to wystarczająco długo może stać się  przyczyną trądziku kosmetycznego. 

 

 

To nie jest wpis sponsorowany

Spodobał Ci się wpis? Uważasz, że jest praktyczny i pomocny? Podziel się nim z innymi, będzie to dla mnie duże uznanie !

Kaja